कथा
रातभरि जङ्गलको बासले राम्ररी सुत्न नपाइने, डरले निद्रा नपर्ने । दिउँसोपख घरमा आएर रोटी खाएँ । एकछिन भित्तामा अडेस लागेर बसेको मात्र के थिएँ, आँखा झप्किएछन् । केहीबेरमा बाहिर हल्लाखल्ला सुनियो, ‘तँ माओवादी होस्, यसलाई यहीँ मार्नुपर्छ, किन माओवादीलाई बास दिइस् ?’ एउटा मान्छे एकहोरो बोलिरहेको थियो । कसैको प्रतिवाद सुनिँदैनथ्यो । ‘के हो ...?’ पुलिस आएजस्तो लाग्यो । झ्यालबाट लुकेर चिहाएँ । दुईजना पुलिस एकजना मान्छेलाई समाइरहेका थिए । ती मान्छे रक्सीको मातमा एकोहोरो बोलिरहेका थिए । मेरा बा’तिर औंलो तेस्र्याउँदै नानाथरी गाली गरिरहेका थिए । पुलिसले ‘हुन दिनुस्, बूढो मान्छेलाई किन दुःख दिनू’ जस्तो भावमा उनलाई पछिल्तिर तानिरहेका थिए । अनेकथरी गालीगलौज खाँदा पनि मेरा बा केही बोल्न सक्नुभएन । बालाई माओवादी भनेर गाली गरिरहेका मान्छे गाउँकै काङ्ग्रेस नेता थिए, जो प्रहरी चौकीमा लुकेर बाँचिरहेका थिए । नत्र माओवादीले सिध्याइहाल्थे । माओवादीप्रतिको रिस मेरा बामा पोखिरहेका थिए । बाको टिठलाग्दो र आक्रोशमिश्रित अनुहार पढिसकेपछि मेरो मनमा विद्रोहको राग उर्लियो । मैले सोचेँ, ‘माओवादी त यसकारण पो जन्मिँदा र बढ्दा रहेछन् !’ खेतीकिसानी गरिरहेका र गाउँलेले भलाद्मीका रूपमा पत्याएका निर्दोष मान्छेलाई माओवादीको आरोप लागिरहेको थियो । कहिल्यै रक्सी, कक्कड, सुर्ती नखाएका मेरा बा एउटा जँड्याहाको गाली खाइरहेका थिए ।गाउँमा कसैले जाँडरक्सी खाएर होहल्ला ग¥यो भने बा तत्काल तह लगाउन अघि सर्नुहुन्थ्यो । यसबेला भने बा निरीह देखिनुभो । साथमा पुलिस भएकाले प्रतिकार गर्न सक्नुभएन । अहिले केही गरिहाले माओवादीका नाममा गोली खाने खतरा त्यत्तिकै थियो । नत्र उहाँले पनि सकेको गर्नुहुन्थ्यो होला । म पनि उसलाई ठेगान लगाउन सक्थेँ तर पुलिस साथमै भएकाले बाहिर निस्किन सक्ने अवस्था थिएन । उनी पुलिस चौकीमा बस्न पुलिसलाई माओवादीबारे ‘सीआईडी’ गर्ने विश्वासपात्र भएकाले जाइलाग्नु सहज थिएन ।
कतिबेला पुलिस त्यहाँबाट टाढिएला र म निस्केर जङ्गलतिर भागूँला भन्ने बाध्यता थियो । पुलिस भित्र पसेर मलाई भेट्टायो भने त पक्रेर लगिहाल्थ्यो । शायद बाले पनि त्यहाँ अनावश्यक विवाद बढाएर पुलिसलाई घरभित्र पसाल्नुभन्दा केही नबोलेर छिटो पन्छाउनु नै बुद्धिमानी ठानेर केही नबोल्नुभएको होला ।दुई दिनअघि मात्र एमाले नेता हस्तबहादुर केसी हाम्रो घरमा वास बसेका थिए । बुबासँग राम्रो चिनजान भएका कारण उनी प्रायः त्यो बाटो हिँड्दा हाम्रो घरमा वास बस्थे । दाह्री पालेका, दार्शनिकजस्ता देखिने हस्तबहादुरलाई ती काङ्ग्रेस नेताले माओवादी ठानेछन् । शायद उनीसँग एमाले र माओवादी भनेर छुट्याउने ढङ्गग थिएन । कम्युनिस्ट भनेपछि सबै माओवादी भन्ने बुझाइ थियो शायद । हस्तबहादुरलाई वास दिँदा उनको दिमाग तातिएछ । रक्सी खाएर दुईजना पुलिससहित बालाई ठीक गर्न हाम्रो घर आएका रहेछन् । लामो गाली खाँदा पनि बाले केही प्रतिक्रिया नजनाएपछि पुलिसले नै समाएर ती नेताजीलाई चौकीतिर लिएर गए । जाँदा माओवादीलाई वास नदिन बालाई चेतावनी दिए । नेताजी र पुलिस गएपछि म हतारहतार जङ्गलतिर उकालो लागेँ । बाटोभरि सोचिरहेँ– यो अन्याय कति दिन सहने ? केही नगर्दा पनि निर्दोष किसानले माओवादीको आरोप खेप्नुपर्ने ? जनताले आफ्नो खेतीपातीमा घोटिएर ज्यान पाल्न पनि नपाउने ? कोही फटाहा मान्छे रक्सी खाएर पुलिसको आडमा जथाभावी गाली गर्दै हिँड्न मिल्ने ? यो अन्यायले पक्कै पनि माओवादी बढाउन बल मिल्छ !शायद त्यति बेला नै माओवादीहरु सम्पर्कमा आएको भए म पनि तातो आक्रोशमा बन्दुक बोकेर जङ्गलतिर दौडिन्थेँ होला । मैले त्यति छिटै बढेको माओवादीको सङ्ख्यालाई यस्तै कारणको उपज ठानेँ । मानिसहरूलाई माओवादी बन्न बाध्य पार्ने पुलिस र पुलिस नजीकका स्थानीय मान्छेहरूको रवैया असह्य थियो ।
पुलिस ज्यादतीको त कुरा गरी साध्य नै थिएन । झन् गाउँमा डेरा जमाएर बसेका असई कन्हैयालाल सिंह सरदार भनेपछि त सबैको सातो जान्थ्यो । उनले बाटामा त्यत्तिकै हिँड्दा पनि रुखमा चरालाई निशाना लगाउँदै बन्दुक पड्काउँथे । टाढा कतै कोही मानिस दौडिरहेको देखे पनि बन्दुक पड्काइहाल्थे । गाउँमा दर्जनौँ मान्छे मारिसकेका थिए । उनले हाम्रो गाउँमात्रै होइन, प्वाङ गाविसको छिपखोलास्थित माओवादी नेता गणेशमान पुनको घरमा समेत पुगेर उपद्रो गरे । पुन घरमा नभेटिएपछि उनका वृद्ध बुबालाई ड्याङ्गै गोली हानेर घरमै ढालिदिए । त्यस्ता आतङ्क त उनले गाउँमा कति मच्चाए कति † उनको अगाडि पर्नु भनेको कालको मुखमा पर्नुसरह थियो । त्यसैले हामी जङ्गलतिर दौडन्थ्यौँ । पुलिसको नजीक पर्न सक्दैनथ्यौँ । सरदारलाई कोही माओवादीजस्तो लाग्नेबित्तिकै गोली चलिहाल्थ्यो । पक्राउ गर्ने, सोधपुछ गर्ने केही थिएन । सिधै गोली । यस्तो त्रासपूर्ण वातावरणमा पुलिस र ‘सीआईडी’ सँग कोही बोल्न सक्ने कुरै थिएन । मेरा बा पनि त्यही तापमा पेलिनुभो । दशैँमा मेरा माइला दाइ घरमा आए । जेठा र माइला दाइ सरकारी सेनामा थिए । दाइहरू सेना भए पनि बा गाउँका भलाद्मी, न्याय–अन्याय हेर्ने, सामाजिक काममा अगुवाइ गर्ने, पूर्ववडाध्यक्ष भएका कारण माओवादीले पनि दाइहरूलाई खासै केही गरेका थिएनन् । अर्काेतिर युद्धमा सेना प्रयोग नभइसकेका कारण पनि माओवादीले सेनालाई टार्गेट बनाइसकेका थिएनन् । दाइ घरमा आएका बेला बुबालाई दिइएको मानसिक यातना र धम्कीबारे गाउँलेहरूले सबै कुरा बताइदिएछन् । त्यो कुरा सुनेपछि दाइको पारो तातेछ । सेना भएका कारण पुलिससँग डराउने कुरा थिएन । सिधै प्रहरी चौकीमा गएर ती नेताको सातो खाएछन् । पुलिसकै अगाडि भनेछन्, ‘तिमीहरुका हात मात्रै होइन, मन्टो नै काटिनुपर्ने हो । निर्दोष मान्छेलाई अनावश्यक रुपमा गाली गर्ने, धम्काउने, त्रसित बनाउने ?’ दाइले प्रहरी चौकीमै गएर नेतालाई थर्काएको देखेर सबैलाई अचम्म लागिरहेको थियो । हामीलाई पनि रिस उठ्नेबित्तिकै चौकीमा गएर यसरी पोख्न पाउने भए कस्तो हुँदो हो भन्ने लाग्यो । त्यति बेला सेना भनेपछि प्रहरीभन्दा वरिष्ठ मानिने । पुलिसले पनि सेनालाई केही गर्ने आँट गर्दैनथ्यो । दाइले जस्तै गरी प्रतिकार गर्न पाउँदा हामीलाई पनि मनमा शान्ति त मिल्दो हो ! दाइ दशैँ बिदा सकेर जागिरमा फर्किए ।त्यसको एक वर्ष नबित्दै–गाउँको फेदीबाट बग्ने पुमा खोला किनारस्थित दानीपीपल भन्ने ठाउँमा हाम्रो घर र खेत थियो । त्यो घरखेत माइला दाइकै भागमा परेको थियो । घर खेतीपातीको समयमा मात्र प्रयोग हुन्थ्यो, अन्य समयमा घर खाली नै हुन्थ्यो । घरको तलतिर खेत थिए, खेतको छेउबाट मूल बाटो थियो । माओवादीहरु धेरै दिनसम्म त्यही घरमा लुकेर बसेछन् र मूल बाटोमा हिँड्दै गरेका काङ्ग्रेस नेता र गाविसका पूर्वअध्यक्षलाई दिउँसै खुकुरी प्रहार गरी हत्या गरेछन् । ती मारिने मान्छे मेरो बुबालाई गाली गर्ने नेताका भाइ थिए । दाइले ‘टाउको काटिनुपर्ने’ भनेर गाली गरेको एक वर्ष नबित्दै दाइकै घरमा लुकेका माओवादीले टाउको काटिदिएपछि बर्बाद भयो ।हामी साह्रै आतङ्कित भयौँ । ममात्रै होइन, अब सबै परिवार जङ्गलतिर दौडिने अवस्था आउन थाल्यो । अब के कसो हुने हो, प्रहरीले अब के गर्ने होला भन्ने पीर बाआमालाई पनि हुन थाल्यो । पहिले बालाई लगाएको माओवादीको आरोप साँच्चिकै जस्तो हुन थाल्यो ।प्रहरीले हामीलाई निशाना बनायो ।
त्यो घटनापछि बालाई प्रहरीले माओवादीकै रूपमा व्यवहार गर्न थाल्यो । तत्काल मेरा बालाई नियन्त्रणमा लिएर घटनास्थल लगे । अनेक धम्की र यातना दिए । घर, खेत र मूल बाटोको वरिपरि भएका चुथ्रा र ऐंसेलुका झाङ फाँड्न लगाए । बाको दिनहुँ काम नै त्यही भयो । झाडी फाँड्ने र पुलिसले भनेका थप काम गर्ने । भनेका मानेर काम गर्नुबाहेक अरु विकल्पै थिएन । पुलिसले धेरै दिन बालाई सतायो, अनेक काममा जोतायो । काम लगाउँदा पुलिसले भन्थ्यो रे, ‘सरकारी सैनिकका माओवादी बा ! सैनिक छोरा जन्माएर आपूmचाहिँ माओवादी हुने बूढो ?’मेरा बा कहिलै माओवादी हुनुहुन्थेन र हुनुभएन पनि तर युद्धका अनेकथरी घटनाले मेरा बालाई माओवादीको बिल्ला लगाइदियो । दाइहरू सैनिक नभएका भए त्यो घटनापछि शायद प्रहरीले हामी सबैलाई गोलीले उडाइदिने थियो । नत्र भेटेजति सबैलाई गोलीले भुट्थ्यो । दाइले भनेजस्तै घटना उनकै घरबाट हुनु कम्ती खतरनाक कुरा थिएन । हामी त लामो समयसम्म भीमकाय त्रासमा बाँच्यौँ । पुलिस आएर कतिबेला घिसार्दै लैजान्छ र गोलीले भुट्छ भन्ने चिन्ताले भोक, निद्रा हरायो । बालाई थप दुःख दिन नसके पनि प्रहरीले मलाई भने टार्गेट बनाइरह्यो । ‘यसका दाइहरू सैनिक भए पनि यसको माओवादीसँग सम्पर्क छ र यसले नै सबथोक गरिरहेको छ’ भन्ने खालका विवरण प्रहरी नजीकका मानिसहरूले टिपाए । प्रहरी लिस्टमा मेरा थप माओवादीजन्य विवरण चढ्दै थिए ।माओवादीले हाम्रै घर किन प्रयोग गरेका होलान् भन्ने विषयमा मैले पछि अनुमान गरेँ । पहिलो कुरा त त्यो घर बाटोको छेउ र एकान्तमा थियो ।
घरमा कोही मानिस थिएनन् । नजीकमा अरु घर पनि थिएनन् । सेल्टर गोप्य राख्न सजिलो थियो । घरबाट बाटो प्रष्ट देखिन्थ्यो । माओवादीले टाढै आफ्नो शिकार देख्न सक्थे । घरनजीकै पुग्दा बाटोमाथि झाङ थिए । माथिबाट माओवादी झर्दै गरेको देख्न सकिँदैनथ्यो । उनीहरूलाई आक्रमणमा जान सजिलो थियो ।दोस्रो– सैनिकको घर भएका कारण प्रहरीले निगरानी गर्दैन भन्ने माओवादी बुझाइ थियो । केही खतरा भइहाले सैनिककै परिवारलाई होस् भन्ने लागेको हुनुपर्छ । दुवै कोणबाट उचित देखेपछि माओवादीले हाम्रो घरलाई आधार बनाएर हत्याको योजना तयार गरेछन् । समस्याजति हाम्रै थाप्लोमा आइप¥यो ।त्यत्रो घटना भइसकेपछि अब दाइहरू पनि पुलिसले बालाई दुःख दिएको विषयमा केही बोल्न सक्ने अवस्था रहेन । हामी थप निरीह बन्दै गयौँ । प्रहरीले हामीमाथिको निगरानी बढाउँदै गयो । राति हाम्रो घरवरिपरि घुम्ने, हाम्रा गतिविधिको पिछा गर्ने क्रम लामो समयसम्म चल्यो ।त्यसपछि त झन् म घरमा बस्न सक्ने अवस्थै आएन । रातदिन लुकीलुकी हिँड्नुपर्ने भयो । पुलिसले मेरोबारे सोधीखोजी गथ्र्यो । फलानो कहाँ छ भनेर खोजिरहन्थ्यो । बाले ‘पढ्न गएको छ, के काममा कता गएको छ’ भन्दै टारिरहनुहुन्थ्यो । अब म धेरै समय घरभित्र रहने अवस्था रहेन । पहिले खाना खान आउने गरेकोमा अब बाहिरबाहिरै खाना माग्दै गुजारा गर्न थालेँ । एक्लै भूमिगत भएर ज्यान बचाउने यात्रामा हिँडेको हिँड्यै भएँ । जङ्गल यात्राको अवधि बढ्दै गयो ।
